Safra kesesi taşları, kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen ve oldukça ağrılı geçen bir hastalıktır. Karaciğer, günde yaklaşık 1 litre kadar safra salgılar ve bu safra, bağırsaklardan yağlarla bazı vitaminlerin emilimini sağlamak başta olmak üzere çeşitli görevleri yerine getirir. Safra, karaciğerden midenin devamında bulunan on iki parmak bağırsağına doğru akarken safra kesesine uğrayarak burada birikir ve suyu emilerek yoğunluğu artar. Özellikle yağlı bazı gıdaların yenmesinin ardından safra kesesi kasılarak içindeki yoğunlaşmış safrayı on iki parmak bağırsağına doğru sevk eder. Normal şartlarda safra, bileşiminde bulunan maddelerin belirli miktarlardaki karışımıyla akışkanlığını sürdürür. Ancak safranın içindeki bu bileşenlerdeki herhangi bir artış veya azalma, safranın akışkanlığını bozarak tortu bırakıcı bir hale gelmesine neden olabilir.

Hem bu tortular hem de uzun süre sadece damar yoluyla beslenen ya da uzun süreli aç kalma durumlarında safra çamuru denen safra çökeltileri de safra taşı oluşumuna neden olur.

Safrada taş oluşumu başladıktan sonra taşların sayısı ve büyüklüğü artarken çoğu zaman şikayetlere neden olmazlar. Büyük bir kısmı sessiz olarak seyreden safra kesesi taşları, acil durumlar dışında bazı tetkikler yapılırken veya bazı ameliyatlarda tesadüfen fark edilir. Fakat safra kesesi içinde bulunan ve yerçekiminin etkisiyle hareket eden taşlar, safra kesesinin çıkış kısmını tıkayıp, olağan boşalmasını engellediği zaman belirti vermeye başlar. Safra taşı hastalığının seyri esnasında taşın ana safra kanalına düşmesi halinde daha sorunlu bir sürece girilir. Tıkanma sarılığı olarak adlandırılan bu süreçte hastada karın ağrısı, idrar renginde kırmızı, sarı veya kahverengi değişiklikler, bulantı, kusma ve bazen ateş görülebilir. Eğer bunlara enfeksiyon da eklenirse ciddi ve hayati tehdit edici sorunlara yol açar. Bu duruma kolanjit denir. Kolanjit dışında ortak safra kanalına düşen safra taşı, pankreasın iltihabi hastalığı olan akut pankreatite de yol açabilir. Bu hastalık ciddi manada hayatı tehlikeye sokabilir.

Bu taşlar, safra kesesinin iltihaplanması, safra kanalına taşın düşmesiyle meydana gelen tıkanma sarılığı, safra kanallarının tümünün ve pankreasın iltihaplanması gibi çok ciddi hastalıklara da sebep olabilir. Hastalarda oluşan şikayetler genellikle karın sağ üst bölgesinde ağrı, bu ağrının sağa doğru yayılması, sırtın sağ kısmında da hissedilmesi, bulantı ve bazen de kusma atakları şeklindedir. Eğer iltihaplanma varsa bu tabloya ateş de eklenir. Bu ağrılı ataklar genellikle yağlı ağır bir yemeğin ardından başlar ve 1 ya da 5 saat kadar sürer.

Doğal seyri sırasında giderek büyüyen ve sayıları artan safra taşları sürekli safra kesesinin iç tarafını tahriş ederek kronik bir iltihap şeklindeki tablonun giderek kansere dönüşme riskini de artırır. Özellikle 2-3 cm'lik boyutları aşan taş olgularında bu risk daha yüksektir.

Safra kesesi taşlarına kadınlarda daha çok rastlanır. Ayrıca yaşın ilerlemesi, kiloda fazlalık ve kadınlarda çok doğum yapmış olmak risk faktörleri arasındadır.

Hastalığın tanısı, muayene bulgularıyla birlikte kan, gaita tetkikleri, idrar ve ultrasonografi ile konulur. Bu tetkiklerle %100'e yakın kesin teşhise ulaşılabilir. Kimi zaman bilgisayarlı tomografi veya MRI gibi diğer görüntüleme yöntemlerine de başvurulur. Ayrıca safra kanalında bulunan taşlar için ultrason dışında ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi) denilen endoskopik girişimlerden hem tanı hem de tedavide faydalanılır.

Hastalığın ve komplikasyonlarının tedavilerinde çeşitli yöntemlere başvurulmaktadır. Ancak en sık kullanılan yöntem laparoskopik ameliyatlardır. Safra kesesi ameliyatlarının %5'ten daha azı açık ameliyatla gerçekleştirilir. Açık ameliyat yapılmasının en önemli nedeni karın içerisinde önceden geçirilmiş olan ataklar ya da ameliyatlara bağlı olarak meydana gelen yapışıklıklardır. ERCP ve PTK (Perkütan Transhepatik Kolanjiografi) gerekli olan durumlarda kullanılan diğer tedavi yöntemleridir. Safra kesesi taşlarının neden olduğu şikayetlerin bir kısmında kısa süreli bir tedavi ile iyileşme sağlanabilir. Ancak bazen klinik seyir giderek ağırlaşır ve acil ameliyat gerektirebilir. Özellikle diyabet gibi rahatsızlıkları bulunan hastalarda ataklar ağır seyrettiği için acil bir cerrahi girişim gerekli olabilir. Ayrıca atakların sürekli tekrarladığı durumlarda ameliyata karar verilebilir. Her atak, safra kesesinde ve çevre dokularda değişen düzeylerde kalıcı hasarlara yol açabilir.