Safra kesesi, karın bölgesinin üst kısmında, karaciğerin altında yer alan armut şeklinde bir organdır. İşlevi, karaciğerde üretilen safrayı biriktirmek ve konsantre ederek safra yolları aracılığıyla bağırsağa salınımını sağlamaktır. Vücudumuz için safra, yağların sindirilmesi ve emilimi açısından oldukça önemlidir. Safranın içeriğindeki kolesterol ve diğer pigmentlerin çökmesi, taş oluşumuna yol açar. Bu durumda safra kesesi rahatsızlıkları ortaya çıkar. Taşlar farklı büyüklüklerde olabilir ve genellikle kolesterol taşlarıdır. Normalde röntgende görülmemelerine rağmen, ağrıya yol açarak rahatsızlığa neden olurlar.

Safra kesesi taşı oluşumu açısından toplumda 20-60 yaş aralığında kadınlar, erkeklerden 3 kat daha fazla risk altındadır. Bunun dışında, çok doğum yapmış olanlar, fazla kilolu olanlar, yaşın etkisiyle ve gebelik sürecindeki hormonal değişimlerle yağ ve kolesterol dengesinin bozulması nedeniyle safra kesesi taşları daha fazla görülebilir. 60 yaşından sonra taş oluşumlarının görülme riski %10-20 seviyelerinde artar.

Üst karın bölgesinde oluşan ağrı, sırt ve omuzlara yayılabilir. Ağrıya genellikle bulantı ve kusma eşlik eder. Ağrının ortaya çıkışı genellikle yemek sonrasında safra kesesinin kasılmasıyla meydana gelir. Kasılmayla taş safra kesesi boynuna kayarak bu bölgede sıkışır ve ağrıya yol açar. Bu durum birkaç saat sürebilir. Safra yollarına yerleşen küçük taşlar da ağrı sebebidir. Ayrıca idrarın koyulaşması, dışkı renginin açılması gibi etkiler de görülebilir. Taşla birlikte iltihap olursa, hastada yüksek ateş, üşüme ve titreme olabilir. İleri yaşlarda etkiler daha azdır.

Safra yollarına gelmiş olan taşlar, burada safranın akışını engelleyerek göz aklarında ve ciltte sararmaya, dışkı renginde değişime ve idrar renginde koyulaşmaya yol açabilir. Bu durum tıkanma sarılığı olarak tanımlanır ve nedeni safradaki bilirubinin kana karışmasıdır.

Bu rahatsızlık, safra kanalını tıkayan taşların buradan ilerlemesi ve pankreas kanalını tıkamasıyla oluşur. Karında orta ve üst bölümde kuşak tarzı ağrıyla karakterize olup, ağrı yanları da etkiler. Eğer tedavi edilmezse, hasta yaşamını yitirebilir.

Hastalarda kızartmalara, lahana, tavuk, karnabahar, turp, hindi derisi gibi besinlere karşı tahammülsüzlük oluşabilir. Bununla birlikte bulantı ve kusma, hazımsızlık ve şişkinlik gibi belirtiler de olabilir.

Hastalardaki şikâyetler değerlendirilerek fiziki muayene yapılır. Bunun yanında safradaki taşların ultrasonla görüntülenmesi kesin tanının yapılmasını sağlar. Bu sayede safradaki taş ve çamur kesin bir şekilde görülür. MR ve BT tetkikleri de iltihabı ve safra yollarına inen taşları belirlemeye yardımcı olur.

Taş oluşumları yakından izlenerek şikâyetler tespit edilir. Geçmeyen şikâyetler varsa, laparoskopik kolesistektomi yöntemiyle safra kesesi çıkarılır. Bu tedavide karında açılan deliklerden kamera yardımıyla safra kesesi alınır. Hastalar bu operasyondan sonra 24-48 saat içinde taburcu edilebilir. Bu yöntem, açık cerrahiye göre daha kolaydır. Ancak bununla çözülemeyen sorunlarda açık cerrahi girişim uygulanabilir. Sağlığı anesteziye uygun olmayan hastalarda, safra taşları kırılarak ve eritilerek yok edilir. Ancak bu yöntemin uygulanabilmesi için taşların sayılarının uygun olması, kolesterol taşı olması, büyüklüğünün uygun olması ve safra kesesindeki kasılma yeteneğinin bozulmamış olması gereklidir. Bu şartlar sağlanıyorsa, taşlar ses dalgalarıyla kırılarak ardından eritilip yok edilir.